Çöpten elektrik üretimi, yenilenebilir enerji denince kurulu gücünün küçük olması nedeniyle son sıralarda sayılan biyokütle enerjisinin bir çeşididir. Her gün büyük şehirlerde tonlarca çöp toplanmaktadır. Toplanan bu çöpler ilgili tesislere giderek gömülmektedir. Önceden düzenli olmayan toplamalar ve yığılmalar sebebiyle oluşan patlamalar mevcuttu. Çöplerde oluşan gaz enerjisi kontrol edilmezse, can kaybına da neden olan metan gazı patlamasına sebep olur. İşte bu noktada çöplerden oluşan metan gazı işlenip elektrik üretilir.
Organik çöp atıkları belirli depolama sahalarında toplanmaktadır. Ve her toplama kuyusunun üstü kapatılır. Bu kuyuların gaz çıkış yeri mevcuttur. Çöp gazı çıkışı kuyudan yaklaşık 15-25 yıl boyunca devam eder. Bir daha ekleme yapılmaz. O şekilde ömrü bitene kadar kullanılır. 1 ton çöpten yaklaşık 150-250 kg kadar organik karbon bulunur. İçinde bulunan mikroorganizmalar bu karbonu çöp gazına dönüştürür.
İşleyiş Nasıl Oluyor?
Şekil 1: Çöp Gazının Elektriğe Dönüşüm Şeması
Şekil 1’de sistemin işleyişini anlayabilirsiniz. Soldan başlayarak; Çöpler açılan özel kuyulara doldurulur. Şekilde 4 adet kuyu çıkışı alınmış (Şekil 1’deki gibi), kuyunun ihtiyacına göre gaz toplama boruları çıkışı alınır. Üstü özel şekilde kapatılır. Artık senelerce kullanmak üzere kuyu hazırdır. Boru hatlarıyla toplanan gaz, gaz toplama ve temizleme ünitelerine gider. Buradan gerekli kimyasal işlemleri gören saf metan gazı, gaz motorlarına gider. Elektrik jeneratörleri aracılığıyla üretilen elektrik trafoya gider. Buradan da yükseltilerek şehir şebekesine verilir.
Şekil 2: Gaz Toplama Bacası
Metan gazı bu sayede gökyüzüne giderek doğaya zarar vermek yerine, elektrik santralinde enerjiye dönüşür. Ve birçok hanenin elektrik ihtiyacı karşılanır.
Rakamlarla Türkiye’deki Çöp Gazından Elektrik Üretimi
Ülkemizde yaklaşık 35’e yakın ve sürekli artmakta olan çöp gazından elektrik üretim santrali, çöp gazı işleme santralleri bulunmaktadır. Kurulu güçleri ise 34 MW’la 0,33 MW arasında değişmektedir. En büyük çöp gazı santrali İstanbul Odayeri Çöp Gazı Santrali olup kurulu gücü 34 MW’tır. Ardından Ankara Mamak Çöplüğü Biyogaz Tesisi (25MW) ve Adana’da Sofulu Çöplüğü Biyogaz Santrali (16 MW) gelir.
Türkiye’deki tüm biyogaz, biyokütle, atık ısı ve pirolitik yağ enerji santrallerinin toplam kurulu gücü yaklaşık 470 MW’tır. Bu miktar Türkiye’deki kurulu elektrik gücünün % 0,73’ünü oluşturuyor.
Şekil 3: İstanbul Odayeri Çöp Gazı Santrali
İstanbul’da çöpten elektrik üretimiyle 300.000 konutun, Antalya’da 60.000 konutun, Eskişehir’de 55.000 Kastamonu’da 7.000 konutun, Nevşehir’de 6.000 konutun, Yozgatta 3.500 konutun ve birçok şehirde birçok konutun enerji ihtiyacı karşılanıyor.
Yurtdışında gelişmiş ülkelerdeki çöp gazı tesisleri ciddi manada gelişmiştir. Her evde her ay kilolarca çöp çıktığı düşünülürse bu çok ciddi bir enerji kazanımını oluşturur. Gelişmiş olan bazı ülkeler diğer ülkelerin çöpünü de satın almaktadır. Bu hem ülkesinde çöpe yer bulamayan hem de kendi elektriğini üretmek isteyip dışa bağımlı olmayayım derdi taşıyan diğer ülkeler için ciddi bir fırsat oluşturuyor. Türkiye’de çöp kurulu gücü çok küçük gibi dursa da bu alanda gelişmekte olan ülkeler arasında bulunuyor. Çöpümüzün dahi kıymetini anladık ve bu konuda çalışmalar sürüyor.